Hoe Omdenken de toepassing van Positieve Gezondheid in de praktijk kan verbeteren

Het is menselijk om vanuit een probleem-weg-reflex te reageren op problemen die op je pad komen. Iemand komt met een probleem en hoppa: zonder dat je er erg in hebt komen er al oplossingen in je naar boven. Let er maar eens op: Hoofdpijn? Neem een aspirientje; Band lek? Ga even langs de fietsenmaker. We zijn zo vaak bezig om de feiten (dat-wat-is) op onze verwachtingen (dat-wat-zou-moeten-zijn) aan te passen. Verwachtingen zijn essentieel om te bepalen wat het probleem precies is. Het is onze collectieve blinde vlek, zoals Berthold Gunster in zijn boek Zoals verwacht loopt alles anders beschrijft. Die collectieve blinde vlek is er mijns inziens ook (en met name) in de zorg.

Handelingswijze

Het concept Positieve Gezondheid is de afgelopen jaren enthousiast ontvangen in het veld en omhelst een nieuwe, bredere kijk op gezondheid. Het concept daadwerkelijk implementeren in de praktijk is vanwege die blinde vlek best een puzzel, bemerkte ik tijdens de implementatie van Positieve Gezondheid binnen een zorgorganisatie. ‘’Het andere gesprek’’ voeren lijkt vaak vanzelfsprekend, maar is zo simpel nog niet. Er zijn verschillende instrumenten voor handen om Positieve Gezondheid toe te passen in gesprekken met je cliënt; het bekende spinnenweb van Positieve Gezondheid ondersteunt bij het inzichtelijk maken van de eigen Positieve Gezondheid aan de hand van 6 gezondheidsdimensies, motiverende gespreksvoering helpt contact te maken met datgene wat iemand echt belangrijk vindt en het actiewiel helpt je aan de hand van een aantal stappen tot een veranderwens te komen. Deze instrumenten faciliteren zorgprofessionals in hun handelingswijze.

Denkwijze

Een goede implementatie van Positieve Gezondheid valt of staat met een verandering in de denkwijze van zorgprofessionals. Tijdens de trainingen die ik geef bemerkte ik dat er iets miste om deze andere denkwijze te faciliteren: De bewustwording van het feit dat we (doorgaans) geneigd zijn te denken in oplossingen als een cliënt met een hulpvraag/probleem komt. Iets wat zich kan uiten in een meer paternalistische houding vanuit de professional; ‘’ik weet wel wat goed voor jou is’’. We zoomen vaak direct in op het probleem en kijken hoe we de feiten kunnen aanpassen aan onze verwachtingen. Dat staat creatief denken en eigen regie van de cliënt in de weg. Oplossen is niet altijd de meest passende manier om met een probleem om te gaan. Zeker in een tijd waarin er in toenemende mate sprake is van chronische ziekten en steeds minder van infectieziekten. Je kan het probleem ook waarnemen, loslaten of omdenken*. De combinatie van het al dan niet aanpassen van verwachtingen en/of feiten bepaalt de strategie.

Omdenken

De theorie van Omdenken ondersteunt bij het anders kijken naar een hulpvraag (veranderdoel, probleem, of hoe je het ook wil noemen) op een manier die de eigen regie en mogelijkheden van de cliënt bevordert. Dat doe je door je niet blind te staren op het probleem, maar de aandacht te verleggen naar de verwachtingen van de persoon in kwestie. Die verwachtingen bepalen namelijk het probleem. In de praktijk zul je zien dat niet alleen verwachtingen van de cliënt, maar ook verwachtingen vanuit de samenleving en vanuit jou als professional daarbij een rol spelen. De verwachting dat iemand bijvoorbeeld gordijnen ophangt i.p.v. kranten tegen het raam plakt of dat iemand minstens twee dagdelen per week aan dagbesteding doet. Het zijn vaak gangbare normen.

Zo werken we in de zorg massaal aan het oplossen van problemen. En dat is helemaal prima, zolang je je bewust bent van de keuzes die je als zorgprofessional maakt over hoe je met een probleem omgaat. De theorie van het Omdenken is een denkwijze waarbij je je bewust bent van de neiging om problemen structureel op te oplossen en waarbij je inzicht wil verkrijgen in de verwachtingen en de daar achterliggende verlangens van jouw cliënt. Het gaat om het verkrijgen van inzicht in de vraag waarom iemand bepaalde verwachtingen heeft. Wil je Positieve Gezondheid gedegen implementeren binnen jouw organisatie, dan is de theorie van Omdenken wat mij betreft onmisbaar.

*Meer uitleg over deze manieren om met een probleem om te gaan vind je in het boek ‘’Zoals verwacht loopt alles anders’’.