Schizofrenie hebben, en gewoon weer volwaardig vader of moeder van je kind kunnen zijn, wonen op een plek waar je wilt en werk weer op kunnen pakken. KR8, Centrum de Brouwerij en Bij BRAM bewijzen dat dit prima kan. Het geheim? Een andere manier van kijken naar VBHC dan we tot nu toe gewend waren.
Value Based Health Care (VBHC) mag dan inmiddels gemeengoed zijn binnen ziekenhuizen, binnen de GGZ is het dat bij lange na nog niet. En dat terwijl er juist dáár verbluffende resultaten mee worden geboekt. Hoe het kan dat VBHC nog zo mondjesmaat wordt toegepast binnen de GGZ?
Verzekeraars en andere financiële partijen zorgen ervoor dat we onze zorgverlening behoorlijk doelmatig inrichten. Als je dan praat over VBHC kijken we vooral naar wat de kosten van een behandeling waren en wat dat opleverde. Dat is meteen ook de belangrijkste reden dat VBHC binnen de GGZ nog zo weinig wordt toegepast. Want wat is bijvoorbeeld het resultaat van aandoeningen waar iemand zijn leven lang last van heeft? Wanneer is een behandeling afgerond of geslaagd?
Schizofrenie is daarin een van de moeilijkste voorbeelden. Deze chronisch psychiatrische aandoening, die zich tekent door levenslange psychoses, heeft impact op alle gebieden van iemands leven. Een psychose is zo ingrijpend, dat je onmogelijk meer het leven kunt leiden dat je deed. Je valt uit in je studie of werk, het levert problemen op met je kinderen, partner, je familie, je vrienden, je buren en ga zo maar door. We kunnen daardoor niet meer ‘meedoen’ binnen de maatschappij zoals we dat graag zouden willen. Wat het beste resultaat voor die cliënt is? Meedoen, dat is al wat telt.
Als je echter alleen maar let op wat de klinische uitkomsten van een behandeling zijn, zoals ‘is iemand nog depressief’ of ‘of heeft iemand nog een psychose’, dan kijken we vooral kosten gedreven, en niet naar de waarde voor de cliënt. Want die wil boven alles zijn of haar gewone leven weer oppakken. De value in VBHC kun je in dit geval dus niet vertalen als waarde, maar keihard als eigenwaarde. Want dat is waar het voor hem of haar alleen maar om draait. Dat is het resultaat wat er toe doet.
Zover zijn we nog niet. De manier waarop we nu naar het resultaat van VBHC kijken – klinisch en kosten gedreven – is op dit moment dan ook de graadmeter voor het inrichten van onze zorg. Zo wordt iemand met een psychose 9 van de 10 keer behandeld met F-ACT (Flexible Assertive Community Treatment), een model wat voornamelijk de symptomen aanpakt. En dat terwijl de cliënt vooral veel last heeft van de impact van de psychose op zijn of haar leven. Het is tegelijkertijd ook die impact die er grotendeels voor zorgt dat de psychose in stand blijft, en het risico op terugval groot blijft. Datzelfde geldt voor de context waar de cliënten zich in bevinden, namelijk opnameklinieken. Ook die zorgt ervoor dat de psychose langer blijft bestaan.
KR8, Bij Bram en Centrum de Brouwerij zijn afgestapt van die traditionele behandelwijze. Zij geloven dat je cliënten met schizofrenie moet benaderen als een volwaardig mens, dat naar vermogen mee kan blijven doen. Een stabiele basis, een netwerk en actief burgerschap zijn daarin terugkerende thema’s. Een benadering waarmee ze verbluffende resultaten boeken. Ik zal ze kort bespreken.
1. KR8 (uitgesproken als Kracht): ontmoeting, netwerk opbouw en groepsbehandelingen
KR8 richt zich op mensen die psychosegevoelig zijn, en die vaak worden heropgenomen. Zij combineren het generieke model F-ACT met ontmoeting, het opbouwen van een netwerk en groepsbehandelingen. Zo hebben ze een gastvrije ontmoetingsplaats, waar cliënten elkaar kunnen treffen en relaties kunnen aangaan. Ook werken ze veel met groepsbehandelingen en een online omgeving waar zowel de cliënten, familie als professionals gebruik van kunnen maken. Door de combinatie van KR8 en F-ACT is een methodiek ontstaan, waardoor mensen die psychosegevoelig zijn, veel beter mee kunnen blijven doen. Hierdoor is de kans dat cliënten terugvallen aanzienlijk kleiner en – als dat wel gebeurt – kunnen ze daarna veel sneller terug naar huis. Het aantal verblijfsdagen dat deze mensen bij een terugval uiteindelijk in zo’n opname zitten, neemt drastisch af tot wel 50 procent. Een bizar verschil dus. Bovendien zijn de meeste opnames niet meer gedwongen. KR8 wordt succesvol toegepast door Healthy Solutions bij Bavo in Rotterdam en Vincent van Gogh in Noord Limburg.
2. De Brouwerij, het clubhuisgevoel
Centrum De Brouwerij van MoleMann in Amsterdam is een soort clubhuis voor mensen met schizofrenie. Zowel cliënten als buurtbewoners kunnen hier binnenlopen, met als voorwaarde: als je wat komt halen, moet je ook wat brengen. Iedereen draagt daardoor op zijn eigen manier een steentje bij. De één dekt de tafel, de ander doet boodschappen, weer een ander verzorgt een workshop of helpt een cliënt met zijn verhuizing. Er lopen hierdoor zo’n 60 familieleden, buren en vrijwilligers en een hele rits aan ervaringsdeskundigen rond. Een netwerk waar cliënten ook thuis weer op terug kunnen vallen. En dat is precies wat je wilt. In Centrum De Brouwerij kun je van alles: van gewoon aanwezig zijn, mee-eten, deelnemen aan activiteiten tot het volgen van een (vrijwillige) behandeling bij de aanwezige specialisten. Het vrijwillige karakter en het feit dat er beroep wordt gedaan op burgerschap, heeft een enorme impact op de beleving en gezondheid van cliënten. Het aantal opnames is daardoor enorm gereduceerd, en ook de bestede behandeltijd gaat sterk naar beneden. Gemiddeld vertrekken cliënten na 3 jaar bij Centrum De Brouwerij, omdat ze zelf een netwerk hebben opgebouwd en verder gaan.
3. Bij BRAM, van dagbesteding tot betaald werk
Bram van der Leden heeft met ‘t Verre Land in Ameide een plek gecreëerd waar mensen met psychose-gevoeligheid kunnen werken. Inmiddels is Jules Tielens toegevoegd aan het team waardoor ook op locatie behandeld kan worden. Net als bij Centrum De Brouwerij worden cliënten hier ook aangesproken op hun burgerschap, iedereen kan meedoen op zijn eigen niveau. Mensen komen hier binnen als cliënt, gaan dagbesteding doen, waarna ze zich door ontwikkelen tot vrijwilliger en ervaringsdeskundige en tenslotte een betaalde baan kunnen krijgen. Een enorm verschil dus. Bij BRAM bewijst dus dat je mensen met schizofrenie niet hoeft af te schrijven, maar dat ze gewoon – naar vermogen – mee kunnen doen. Dat geeft een enorme waarde voor cliënten en hun omgeving.
Goed voor mens èn maatschappij
Als je de waarde die je wilt creëren voor de cliënt dus niet beperkt tot behandeluitkomsten maar verbreed naar ‘mee kunnen doen’, kun je VBHC wel degelijk inzetten als instrument in de GGZ. Want dat is uiteindelijk waar het voor de cliënt om draait. Eigenwaarde. En die moet gewoon keihard voorop staan. De resultaten die je dan boekt, zijn niet alleen goed voor de mens zelf, maar uiteindelijk ook voor de maatschappij. Dus waar wachten we nog op?
Michiel van Hees is oprichter van CQ procesmanagement, een adviesbureau dat zich hard maakt voor zinvolle en betaalbare zorg voor de patiënt, de zorgverlener en de maatschappij. Hij begeleidt o.m. trajecten in de zorg en het sociaal domein en de ontwikkeling van nieuwe zorginitiatieven. Van Hees is betrokken geweest bij het ontwikkelen van de High & intensive Care (HIC), KR8 en zit in de Raad van Toezicht bij Centrum De Brouwerij.
